Page 26 - PER UNA NUOVA DIDATTICA DELL'ALBANESE - Parte II

F. Altimari, F. Koleci, J. Kume, M. Caria, E. Mascherpa, M. Palumbo, D. Meringolo, M.L. Pignoli

lettale, possa prendere coscienza della unitarietà di fondo che caratterizza il
sistema linguistico dell’albanese comune.
Con questi presupposti, si potrà, quindi, adottare nella terza fase, quale
‘lingua tetto’ delle cinquanta varietà dialettali arbëreshe parlate in Italia l’‘al-
banese comune’, che sarà sostanzialmente incentrato sul modello ortografi-
co, fonologico e morfologico dell’albanese standard, ma con una certa fles-
24
sibilità normativa .
25
Tale modello linguistico , meno rigido di quello stabilito dalla norma per
l’albanese standard, andrà quindi ben oltre l’albanese standard, incardinando
nel suo sistema quei tratti – fonologici, morfologici, sintattici e lessicali – più
unitari e comuni, ma che non rientrano nella lingua standard odierna e per-
tanto non normativi, che l’arbëresh d’Italia condivide, sul piano diacronico

24 “ (..) Gjuha letrare natyrisht nuk mund të vështrohet as si e paprekshme , as si e padisku-
tueshme, aq më tepër se ajo – për sa i përket leksikut të ‘Fjalorit të gjuhës së sotme shqi-
pe’ (1980) pasqyron një periudhë të reduktuar të historisë kulturore të vendit (vetëm 40
vitet e fundit, thelbësisht). Duhet pra të thellojmë dhe t’i zgjerojmë më tej mundësitë e
saj shprehëse duke shfrytëzuar – edhe me ndonjë lëshim për homogjenësinë dhe njël-
lojshmërinë dialektore – pasurinë e madhe dhe të larmishme që në strukturën morfolog-
jike, në atë sintaksore, si edhe në strukturën leksikore dhe fjalëformuese, u japin gjuhës
sonë kombëtare qoftë tradita e madhe e vjetër letrare e zhvilluar nga rrethi kulturor ve-
rior dhe nga rrethi kulturor arbëresh, qoftë materiali i konsiderueshëm i mbledhur në të
gjitha trevat shqipfolëse që kemi sot të regjistruar në saj të punës madhore dhe sistema-
tike të zhvilluar pas luftës nga studiuesit e kërkuesit e institucioneve shkencore shqipta-
re. Këto elemente, që kanë mbetur mënjanë deri sot, do të thellonin pa tjetër veçantinë
kombëtare të përbashkët të gjuhës letrare , duke e vënë atë konkretisht në të njëjtën
shkallë në planin e shprehësisë me gjuhët e tjera letrare që kanë një traditë shumëshekul-
lore. Është kjo, pasurimi nga tradita letrare e shkruar si dhe nga gjuha e folur, rruga më
e frytshme dhe më e drejtë për të fuqizuar karakterin kombëtar ‘të përbashkët’ dhe uni-
tar të shqipes letrare të sotme”, in F.Altimari, “ Gjuha letrare shqipe sot: disa conside-
rata në dritën e zhvillimeve të reja politike dhe kulturore në botën shqiptare” , in Gjuha
jonë, 3-4/1992, p. 45.
25 Sulle ragioni linguistiche e didattiche di questa scelta, che sono stato oggetto di rifles-
sione e di approfondimento anche in occasione della definizione del modello linguistico
dell’abbecedario Udhëtimi, destinato alle scuole dell’area siculo-albanese, risultato di un
proficuo e intenso lavoro da parte di una equipe di docenti e specialisti di ambito scola-
stico e universitario, messo su dall’Amministrazione Comunale di Piana degli Albanesi
nell’ambito del progetto Skanderbeg 3000, cf. le analisi ospitate nel volume collettivo
Skanderbeg 3000, edito a Palermo nel 2000, con contributi di L.M. Savoia, M. Manda-
là, Th. Rrushi, F. Altimari, V. Matranga, G. Schirò di Modica, G. Schirò di Maggio. G.
Cuccia.

106